Hoe onverpakte voeding op een coronaveiligere manier aanbieden? Onze lessons learned uit 3 uitgeteste maatregelen!

Hoewel er geen wetenschappelijk bewijs is dat het coronavirus overgedragen wordt via voeding zijn er toch consumenten die een vorm van voorzichtigheid hebben ontwikkeld ten aanzien van voeding die door andere consumenten aangeraakt kan worden. Daarom wordt er in het project COOVIRH gezocht naar maatregelen, zowel op gebied van verpakking als meubilair, om ondernemers in de voedingsindustrie, retail en horeca te ondersteunen in het aanbieden van onverpakte voeding. Drie geselecteerde maatregelen werden verder in detail onderzocht samen met ondernemers en consumenten.

De drie geselecteerde maatregelen zijn een handsfree zelfbedieningskast, een handsfree leveringskast en een Coronatafel.

De eerste maatregel, een zelfbedieningskast met sensor, werd als eerste getest in de showlab van OKay. Deze zelfbedieningskast opent automatisch via een sensor waardoor de consument de kast niet meer moet aanraken bij het openen van de lade. Naast de kast stond er een zuil met handschoenen en handgel. In Italië is er nl. een verplicht gebruik van handschoenen bij het nemen van onverpakte voeding, dit concept werd vervolgens ook hier eens uitgetest om te zien hoe ondernemers en consumenten dit ervaren.

Eind april vond de eerste bevraging plaats met 6 retailondernemers in een showlab van OKay. Het werd snel duidelijk dat een handsfree zelfbedieningskast wel potentieel heeft, maar dat de signalisatie betreffende het gebruik van deze kast veel duidelijker aangegeven moet worden. Ook het volume van de lades had groter mogen zijn om voldoende stock te voorzien. De handschoenverplichting werd niet aangeraden, maar er werd eerder gepleit voor een mobiel ‘zuiltje’ met ontsmettingsgel, handschoenen en een ingewerkte vuilbak. Kortom, qua covid-veiligheid is het zeker een interessant systeem, maar er zijn wel nog een aantal optimalisaties nodig aan de kast zelf zoals het aantal producten dat kan gestockeerd worden en de signalisatie betreffende de werking van de kast.

Ook uit de consumentenbevraging kwamen er interessante zaken naar boven. Er namen 9 consumenten deel aan deze bevraging en over het algemeen werd het concept van deze kast als zeer positief ervaren. Het feit dat de kast handenvrij werkt, heeft duidelijk potentieel en wekt interesse op. Wat uit de test wel naar boven kwam, was dat de kast nog geoptimaliseerd moet worden naar signalisatie toe. Het was niet meteen voor iedereen duidelijk hoe je de kast moest openen. Alle consumenten vonden de verlichting in de kast ook heel positief en belangrijk. Enkelen lieten wel weten dat de bovenste lade te hoog stond, waardoor het moeilijk is om het brood te nemen. Over het zuiltje met de handschoenen en handgel waren de meningen verdeeld. Sommigen verkozen de handgel (omdat dit sneller is), anderen de handschoen (omdat ze de smaak van de handgel niet op het brood willen). Andere consumenten namen de broden of koffiekoeken ook gewoon met de hand of met de tang. Deze consumenten waren wel van mening dat men moet kopen wat men aanraakt. Uit de bevraging kwam dus naar boven dat het verplicht gebruik van handgel of handschoenen inderdaad geen optie lijkt, zoals geleerd uit de ondernemersbevraging. Echter, het zetten van een (mobiel) zuiltje bij de kast (dus niet enkel aan de ingang) en de mensen hiermee de keuze laten, wordt wel door iedereen zeer positief onthaald. Naar covid-veiligheid werd het volledige systeem beoordeeld op gemiddeld 3,8/5 (met 5: heel veilig).

De tweede maatregel die onderzocht werd, is de FoodZuply leveringskast. Deze leveringskast is een contactloos 24/7 afhaalsysteem met gekoelde vakken dat voor verschillende soorten gekoelde verse voeding en maaltijden gebruikt kan worden. Deze automaat is voorzien van een contactloos lockersysteem voor de verkoop en afhaal van vooraf geplaatste bestellingen en directe verkoop. De temperatuur wordt continu gemonitord, maar er is tevens een niet-gekoelde variant verkrijgbaar. Als de temperatuur in de lockers een bepaalde limiet overschrijdt, gaat er een alarm af bij de ondernemer en bij een defect met de koeling wordt het systeem zelfs vergrendeld. Bestellen kan via een website of app en betalen kan online, (contactloos) via bankkaart, via smartphone of via de Lockblox zelf. De klant kan het voedingsproduct afhalen in een gekozen tijdsslot via een QR-code, een pincode of een werknemerspas. Er is een online portaal voorzien voor management en monitoring. Zo krijg je realtime inzicht in verkoop, voorraad en uitgifte.

Op 17 mei namen 6 ondernemers deel aan een online bevraging. Deze ondernemers beschikken al over een leveringskast, maar elke ondernemer beschikt over een kast met eigen specificaties en biedt ook elk verschillende zaken aan zoals bereide maaltijden, vlees, groenten, fruit, soep, tapasschotels, enzovoort. De 6 ondernemers waren zeer positief over de kast en raden het zeer aan, vooral omwille van de flexibiliteit, zowel voor de klant alsook voor zichzelf als ondernemer. De klant beslist namelijk zelf wanneer ze hun bestelling komen afhalen en er is minder tijdsverlies dan in een winkel te moeten aanschuiven. Zeker tijdens de coronapandemie werd de kast dan ook meer gebruikt. Als ondernemer weet je bovendien de dag ervoor wat de bestellingen zijn voor de volgende dag (een klant kan tot 22u een bestelling plaatsen voor de volgende dag) dus je hebt weinig overschot en het laat een betere werkorganisatie toe. Het is ook goedkoper om te investeren in zo’n leveringskast dan een tweede zaak te openen (geen personeelskosten, weinig overhead kosten). De ondernemers scoorden de kast dan ook op vlak van Covid-veiligheid een 4,6 op 5 (met 5: heel veilig), op vlak van voedselveiligheid: 4,3 op 5 (met 5: heel veilig) en gebruiksgemak 4,3/5 (met 5: heel gemakkelijk). Aandachtspunten die de ondernemers meedeelden waren de volgende:

• De kast staat best niet in directe zon of er is best een afdak. Condens kan eventueel ook opgelost worden met een luchtgordijn of door een kast te kiezen met gesloten deurtjes.
• 1 ondernemer raadt sterk aan om een koppeling te maken met een online platform (zoals o.a. slagersonline /bakkersonline/…) omwille van het gebruiksgemak.
• In de beginperiode is het wel aanpassen qua werkorganisatie want het is een nieuwe manier van werken.
• Ook moet men in het begin tijd steken in het opmaken van een website met alle productinfo en foto's.

Op 15 juni werden ook een 7-tal consumenten bevraagd aan de leveringskast van slagerij Rondou. Slagerij Rondou beschikt namelijk, naast zijn zaak in Leuven, sinds eind 2019 over een online bestelplatform met een fysiek afhaalpunt in Herent ‘Rondou Boetiek’. Met gemiddeld 100 bestellingen per week was het project goed gelanceerd, maar door corona stegen de bestellingen naar 400 per week. 2 van de 7 consumenten lieten weten dat ze de leveringskast gebruiken sinds corona en dat ze het handig vinden geen winkel meer binnen te moeten gaan. Alle consumenten gaven ook aan dat ze het praktisch vinden dat ze kunnen afhalen wanneer het hen past (meestal op weg naar huis na het werk). Eén consument gaf specifiek aan dat hij in het begin van de coronapandemie de voorkeur gaf om de bestelling af te halen via de leveringskast en niet in de slagerij omwille van de angst voor COVID-19. Ondertussen, met de kennis die we nu hebben, laten de meeste mensen weten dat het nu eerder een kwestie van gemak en tijd is of ze hun bestellingen gaan afhalen via de leveringskast of in de slagerij. Op vlak van covid-veiligheid gaven de consumenten een gemiddelde van 4,85 op 5 (met 5: heel veilig). Een filmpje rond de leveringskast van Rondou vind je hier terug!

De derde maatregel die onderzocht werd is de CoronatafelⓇ. Deze tafel beschikt in het midden over een ingebouwd luchtreinigingssysteem, gebaseerd op HEPA-filtratie. Een luchtreiniger zuigt van onderuit lucht aan, filtert deze en blaast de gezuiverde lucht verticaal uit. De lucht wordt dus continu gezuiverd via een luchtreinigingssysteem op basis van verdringingsventilatie en creëert een onzichtbaar luchtscherm rondom de tafel. Dit blijkt een effectiever alternatief voor plexiglazen spatschermen in de horeca en retail. HEPA-filtratie wordt reeds gebruikt in cleanrooms en ziekenhuizen. Mobiele luchtreinigers worden ook gebruikt door mensen met chronische ademhalingsklachten. In het alledaagse leven is dit echter nog erg nieuw in de westerse wereld.

Op 28 juni namen er eerst 2 ondernemers en een ober uit de evenementenhal De Montil deel aan de bevraging vanuit ondernemersstandpunt. Er werden 4 varianten van tafels getoond: één vierkante tafel met een luchtreinigingssysteem dat manueel geregeld moest worden, één ronde tafel waarbij het luchtreinigingssysteem bediend kan worden met een aanraakscherm, één lange rechthoekige buffettafel met gekoelde eilanden voor zelfbediening en één vierkante tafel met een luchtreinigingssysteem dat bediend wordt met een aanraakscherm en gekoppeld is aan een app zodat men het vanop afstand kan bedienen. Het luchtreinigingssysteem in elke tafel geeft ook aan wanneer de HEPA-filters ververst moeten worden (ongeveer 1 keer per jaar). Deze 3 ondernemers hadden een eerste positieve indruk en gaven aan dat het een innovatief concept was. Ze zagen de tafels wel eerder staan in een restaurantopstelling of in een kantine, aangezien zij als evenementenorganisators tafels gebruiken die multi-inzetbaar zijn (verschillende vormen van tafels zijn nodig voor een evenement, vergadering, netwerkreceptie,...). Bovendien moeten de tafels opvouwbaar zijn, in tegenstelling tot tafels in een restaurant. Momenteel werken de tafels op elektriciteit en dus is een verbeterpunt het wegwerken van de kabels alsook het compacter maken van het luchtzuiveringssysteem. Hierbij werd wel meegegeven dat men nu een nieuw model aan het ontwikkelen is met een luchtreinigingssysteem in schoendoos formaat dat bovendien werkt op batterijen. Ook zullen er tafelvarianten ontwikkeld worden waar er bovenop de opening een 'zwevend' deksel gemonteerd is zodat de zuivere lucht toch nog vanboven uitgeblazen wordt, terwijl er ook een decoratiestuk in het midden gezet kan worden .

Vervolgens volgde een consumentenbevraging met 20 niet-geïnformeerde consumenten. Ze kregen een voorgerecht voorgeschoteld aan een gewone tafel, waarop ze daarna schriftelijk bevraagd werden (als een soort van nulmeting). Vervolgens verlieten ze de zaal en werden de Coronatafels klaargezet. Op de tafel werd ook een korte uitleg gegeven van wat de Coronatafel is en doet. Eens ze dan aan hun tafels gingen zitten, kregen ze een hoofdgerecht en dessert voorgeschoteld en volgde een tweede bevraging. Het bestaande ventilatiesysteem in de zaal was gedurende de volledige bevraging uitgeschakeld. In beide settings gaven de consumenten ook een score naar veiligheidsgevoel. In de eerste setting met de gewone tafels gaf men gemiddeld een 4,2 op 5 (met 5: heel veilig), in de tweede setting met de Coronatafels gaf men een score van 4,4 op 5. In de eerste setting met de gewone tafels had ongeveer de helft van de consumenten aangegeven dat ventilatie hen een veiliger gevoel zou geven. In de 2de setting gaf iedereen dan ook aan dat ze wel degelijk een frissere lucht opmerkten. Twee mensen lieten hierbij wel weten dat ze het na verloop van tijd wat koud kregen en gaven de suggestie om het systeem individueel regelbaar te maken. Een verbeterpunt dat vaak naar boven kwam was dat het rooster op de tafel te groot was (normaal gezien zou het rooster ook wel ingewerkt zijn in de tafel en niet uitsteken bovenaan) en dat het beter was als het rooster bovenaan afgedekt was met een zwevend deksel aangezien sommige consumenten vreesden dat er anders eten/drank in zou vallen. 2 van de 20 consumenten vonden het rooster te confronterend. Alle consumenten gaven wel aan dat ze het goed vinden dat erover gecommuniceerd wordt, maar sommigen stelden voor dat er in de communicatie geen link gemaakt wordt met corona en het eerder algemeen te houden rond hygiëne. Men gaf ook aan dat de tafels interessant kunnen zijn in vergaderruimtes, kantines of feestzalen.

Tijdens de bevraging werden er ook 2 sensor-units van InsightAir geïnstalleerd die het fijne stof meten. Virussen zijn nl. gebonden aan fijn stof. Vanaf de tweede setting, toen de Coronatafels klaargezet werden en de luchtreinigers werden ingeschakeld, zien we een opmerkelijke daling in fijnstof gehalte. Kortom, een tafel met veel potentieel! Ter info: Alle bevragingen werden opgesteld met de ondersteuning van u-centric.

Donderdag 15 juli verschijnt de ‘COOVIRH Praktijkgids voor Retail, Horeca en Voedingsindustrie’ met een opsomming en beschrijving van alle maatregelen uit binnen- en buitenland die je kunnen helpen om onverpakte voeding op een coronaveiligere manier aan te bieden. Interesse? Contacteer bianca.lefevere@flandersfood.com voor meer info.